پیشگفتار
قرآن کریم اساس معارف مسلمانان بهشمار میآید. از این رو
جا دارد در سال پیروی عملی از سیره امام علی علیهالسلام سیمای قرآن ناطق
را در کتاب نور و هدی مشاهده کنیم. شیوه رایج در اینباره نقل روایات فضایل
امام علیهالسلام به ترتیب آیهها و یا احیانا با محور قرار دادن ارزشهای
امام علیهالسلام است و چون به این سبک آثار فراوانی هست1 و بهتر است از
کارهای تکراری پرهیز و به تحقیقات افزوده شود؛ بی هیچ ادعایی2 سخنانی در
این زمینه از بزرگان نقل و بررسی میشود شاید مفید و مؤثر افتد.
آیههای ویژه حضرت علی علیهالسلام
فضایل
اهل بیت علیهمالسلام در قرآن گاهی به صورت گروهی که شامل تمامی چهارده
معصوم علیهمالسلام است و در مواردی در خصوص پنج تن آل عبا و... بیان شده
که شامل حضرت علی علیهالسلام نیز هست و تنها چند مورد ویژه امام علی
علیهالسلام است، آقای دکتر نقیپورفر با برشماری 16 مورد، بیشترین آیههای
ویژه را بر شمرده3، ولی نمیتوان ادعا کرد که همه دانشمندان بر تمامی این
16 مورد اجماع و اتفاق دارند. اختصاص برخی از این آیهها به شخص حضرت علی
علیهالسلام قابل بحث و بررسی است، به هر حال عصاره شش آیه از آنها - که
در اختصاص به امام علی علیهالسلام روشنتر است- با اندک توضیحی بیان
میشود:
1) جان برکف
«و منالناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله و الله رؤُوف بالعباد4»
و از مردم کسی است که جانش را در برابر خشنودی خدا میفروشد و خداوند به بندگانش بسیار دلسوز است.
این
آیه شریفه اندکی پس از هجرت درباره امیرمؤمنان نازل شده که در شب هجرت
پیامبر صلیاللهعلیهوآله (لیلةالمبیت) به جای پیامبر
صلیاللهعلیهوآله آرمید و جان خویش را سپر بلای حضرت کرد. روایات شیعه و
سنی در خصوص ایثار آن حضرت و ویژگی این آیه به امیرمؤمنان گزارشهای مفصل و
مکرری دارند5.
از شش آیه قبل مسلمانان مهاجر را به چهار گروه تقسیم میکند که دو به دو شخصیتی متقابل یکدیگر دارند.
الف: گروهی که میگویند: پروردگارا در دنیا همه چیز را به ما عطا نما، در حالی که او را در آخرت هیچ بهرهای نیست.
ب: کسانی که میگویند: «پروردگارا به ما در دنیا حسنه و در آخرت نیز حسنه عطا فرما و از عذاب آتش دوزخ حفظ نما».
ج:
«و از مردم کسی هست که سخن او در زندگی پست دنیا، تو را به شگفتی میآورد و
خشنود میکند [ولی در باطن چنین نیست] و خداوند بر آنچه در قلب او است
گواه میگیرد و او سرسختترین دشمنان است. نشانه دشمنی باطنی او این است که
وقتی روی بر میگرداند و از نزد تو میرود، میکوشد تا در زمین فساد به
راه اندازد و حرث و نسل را نابود کند...».
د: شهادت طلب که در خصوص حضرت علی علیهالسلام است و پاداشش رضای خدا است نه اجر مادی.
منبع
1. نماز شب و فضیلت آن
الف: از منظر آیات:
در بین نوافع، نماز شب از فضیلت بیشتری برخوردار است و در قرآن درباره آن تأکید و سفارش بسیار شده است. خدای متعال به پیامبرش می فرماید: مقداری از شب را به تهجد بپرداز این برای تو مستحب است شاید خدا تو را به مقام برگزیده ای مبعوث گرداند [1]و در تعریف بندگان خاص الهی می گوید: کسانی که شب را برای پروردگارشان در حال سجده و قیام بیتوته می کنند [2]و در توصیف مؤمنین می فرماید: شبها پهلو از بستر خواب جدا کنند و با بیم و امید خدای را بخوانند و از آنچه به آنها دادیم انفاق کنند، پس کسی نمی داند چه نعمتهایی که موجب چشم روشنی آنها می شود و در پاداش اعمالشان ذخیره شده است [3]
ب: از منظر روایات: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدای متعال به دنیا وحی کرد که خدمتگزارانت را به تعب بینداز و تارکین خودت را خدمت کن هنگامی که بنده خدا در تاریکی شب با پروردگارش خلوت و مناجات می کند خدا قلبش را نورانی می گرداند، وقتی می گوید: یارب یارب از جانب خدا گفته می شود: لبیک عبدی، هر چه می خواهی طلب کن تا عطا کنم و خدا به فرشتگانش گوید... شما شاهد باشید که بنده ام را آمرزیدم.[4]
و رسول خدا (ص) فرمود: اشراف امت من حاملین قرآن و شب زنده داران هستند [5]و هم فرمود: آن قدر جبرئیل درباره نماز شب به من سفارش کرد که گمان کردم نیکان امت من شب را نخواهند خوابید [6]و باز فرمود: دو رکعت نماز در وسط شب از دنیا و ما فیها نزد من محبوبتر است.[7]
آثار نماز شب در روایات:
امام صادق (ع) فرمود: نماز شب صورت را زیبا و خلق را نیکو و انسان را خوشبو می کند، رزق را زیاد و قرض را ادا می کند و اندوه را برطرف می سازد و چشم را جلا می دهد. [8]پیامبر عظیم الشأن اسلام فرمود: نماز شب وسیله ای است برای خوشنودی خدا و دوستی ملائکه، نماز شب سنت و روش پیامبران و نور معرفت و ریشه ایمان می باشد. بدن را آرامش می دهد و شیطان را خشمگین می کند سلاحی بر علیه دشمنان و وسیله ای است برای اجابت دعا و قبول شدن اعمال، روزی انسان را توسعه می دهد شفیع بین ملک الموت و نمازگزار می شود، چراغ و فرش قبر و جواب (دو فرشته) منکر و نکیر می باشد. در قبر تا قیامت مونس و زائر نمازگزار خواهد بود نماز بر سرش سایه می افکند، تاجی برسرش و لباسی بر بدنش می گردد، نور پیش رویش حائل بین او و آتش دوزخ خواهد بود، برای مؤمن حجتی است نزد خدا و وسیله سنگین شدن میزان اعمال و حکم عبور بر صراط و کلید بهشت می باشد زیرا نماز تکبیر است و حمد و ستایش و تسبیح و تمجید و تقدیس و تعظیم و قرائت و دعا و البته بهترین اعمال خواندن نماز در اول وقت آن است [9]
2 . کیفیت نماز شب
الف: وقت نماز شب: از نصف شب تا فجر صادق (اذان صبح) وقت نماز شب است و نماز شب در سحر از فضیلت بیشتری برخوردار است و تمام ثلث آخر شب سحر محسوب می شود و بهترین وقت سحر هم نزدیک فجر صادق است و بهتر از این آن است که نماز شب به تفریق خوانده شود چنانچه این سنت پیامبر (ص) بوده است (یعنی پشت سر هم نخواند و با فاصله بخواند)
ب: رکعات نماز شب: 11 رکعت است که 8 رکعت آن (4 نماز دو رکعتی) به نیت نافله شب خوانده می شود که شکل آن مانند نماز صبح است [با این تفاوت که اولاً به نیت نافله شب می خواند و مستحب است و ثانیاً می تواند بلند یا آهسته بخواند] و بعد از آن 2 رکعت به نیت شفع می خواند و در آخر هم یک رکعت به نام وتر بجای می آورد.
ج: مستحب است که در قنوت نماز وتر 70 مرتبه "استغفرالله ربی و اتوب الیه" و برای 40 مؤمن دعا و استغفار کند مثلاً 1.اللهم اغفر الامام الخمینی2.اللهم اغفر آیت الله البروجردی3 اللهم اغفر شهید چمران و... و 300 مرتبه الهی العفو بگوید و هفت مرتبه "اللهم هذا مقام العائذ بک من النار"بخواند. البته اگر بعضی از اینها(70 مرتبه استغفار و یا دعا برای 40 مؤمن و یا 300 مرتبه العفو گفتن) را هم بخواند ایرادی ندارد.
و: چنانچه مقداری از نماز شب را خوانده باشد و اذان صبح (طلوع فجر) سر رسد می تواند بقیه نماز شب را هم به نیت اداء بخواند.
ه: اگر وقت کم باشد می تواند تنها شفع و وتر را بخواند و اگر کمتر وقت داشته باشد تنها شفع را بخواند.
ج: خواندن دو رکعت نافله صبح از شفع و وتر افضل است.
د: برای عمل به اعمال مستحبی دیگر در نماز شب به کتب مبسوطه رجوع فرمائید.
(با استفاده از تحریر الوسیله ج 1 ص 123 حضرت امام خمینی ره و کتاب خودسازی (تزکیه و تهذیب نفس) آیت الله ابراهیم امینی ص 281 ـ 279).
[1]سوره اسراء، آیه 79
[2]سوره فرقان، آیه 64
[3]سوره سجده، آیه 16.
[4]بحار الأنوار ج 87 ص 139
[5]بحار ج 87 ص 138
[6]بحار ج 87 ص 130
[7]بحار ج 87 ص 148
[8]بحار ج 87 ص 153
[9]بحار الأنوار ج 87 ص 161، خودسازی تهذیب و تزکیه، ابراهیم امینی ص 279.